Dakloze jongeren op de raadsagenda

Samen met een CDA-raadslid stelde Marieke Wulffraat deze bespreeknotitie op over dak- en thuisloze jongeren.

Inleiding

In Nederland, evenals in onze gemeente Breda, zien wij een schrikbarende toename van het aantal zwerfjongeren op straat. In november 2022 stond in vele kranten en het BinnenlandsBestuur dat het Leger des Heils een toename van 50% van dakloze jongeren ziet in de leeftijd van 18-22 jaar. Op 7 januari 2023 konden wij in BN de Stem2 3 4 lezen dat Stichting Maatschappelijke Opvang (SMO) in Breda ook een stijging van 50% ziet. Als antwoord op een van onze technische vragen stond eveneens vanuit het college genoemd; “een
verontrustende stijgende lijn”.

Hoe kunnen wij sterker inzetten op preventie? En waar moeten wij (extra) op inzetten om jongeren uit hun daklozenbestaan te houden en te krijgen?

Oorzaken

Er zijn diverse oorzaken waardoor een jongere dakloos wordt:

• een jongere kan geen betaalbare woning vinden;
• een jongere is uit huis gezet door ruzie, of omdat zijn/haar ouders bang zijn om inkomen te verliezen wegens inwonende volwassen kinderen;
• een jongere wil onzichtbaar zijn voor schuldeisers, zorgkosten, hulpverleners en/of de overheid;
• een jongere is verslaafd en/ of verward en/of LVB (licht verstandelijk beperkt) en kan om deze reden nergens terecht;
• een jongere is zelfstandig gaan wonen, maar lukt (nog) niet om een zelfstandig huishouden te runnen;
• een jongere is 18 jaar geworden, komt uit een leef-, crisis- en/of behandelgroep en heeft geen
doorstroom naar een woning kunnen/willen vinden;
• ons zorg/ondersteuningssysteem sluit niet aan bij de behoefte van vele jongeren;
• een jongere met een verleden in de jeugdzorg is ‘jeugdhulpmoe’ en stopt de hulpverlening zodra hij/zij 18 jaar wordt.

Spookjongeren

Daarnaast kennen wij ook de zogenaamde bankhoppers/spookjongeren. Dit zijn jongeren die nergens staan ingeschreven, die niet op straat leven maar die continue ergens anders, zoals bij vrienden of familie, slapen. Doordat ze nergens staan ingeschreven, kunnen ze niet starten met een opleiding en/of werk of een uitkering aanvragen.

Gevolgen dakloosheid

Deze jongeren (zowel dakloze- als spookjongeren) leven op kosten van de familie en/ of vrienden of verdienen hun geld via het illegale circuit. Doordat ze geen vaste verblijfplaats hebben, kunnen ze geen studiefinanciering aanvragen en ontvangen en/of loon gestort krijgen. Daarnaast denken veel van deze jongeren, zowel terecht als onterecht, dat ze niet kunnen werken of naar school kunnen gaan omdat ze geen VOG zullen krijgen. Ze vermijden om die reden legaal betaald werk en het volgen van bepaalde opleidingen die ze eigenlijk wel zouden willen volgen. De jongere is op papier volwassen, maar vaak nog onvoldoende volwassen om de meest verstandige en duurzame keuzes te maken.

18=Volwassen?

Kortom, deze jongeren zijn veelal niet klaar om hun leven zelfstandig vorm te geven, hebben geen betrouwbaar sociaal netwerk, weinig inkomsten en geen opleiding of werk, maar zijn wel kwetsbaar en hebben fysieke en/of psychische problemen en schulden. Omdat veel jongeren niet in beeld zijn, is het vermoeden vanuit de experts, dat het aantal dakloze jongeren veel hoger ligt dan het feitelijke getal wat nu bekend is.

Jeugdzorgverleden

Onder zwerfjongeren in Nederland zijn jongeren met een jeugdzorgverleden dominant. De Jeugdzorg pleit er zelf voor om de leeftijdsgrens van 18 naar 23 te verhogen, zodat jongeren langer onder toezicht van jeugdzorg kunnen blijven en een plaats hebben binnen het beschermd wonen of vormen van kamertraining waar ze begeleiding krijgen om voldoende
zelfstandig te worden en zich uiteindelijk zelfstandig te redden in onze stad.

Maatwerk

Vaak komt hulp pas laat op gang, als jongeren al op straat staan, niet meer kunnen rondkomen of ontspoord zijn. Ook is onze maatschappij nog steeds gebaseerd op een Kantooruren-systeem. Jongeren die werken of naar school gaan lopen vast op dit systeem. Afspraken maken buiten school of werkuren is moeilijk. De doelgroep zoals hierboven vraagt maatwerk van ons als stad en instanties om ze in beeld te krijgen en houden. Dit kan betekenen dat het zorgsysteem zich rondom de jongere aan mag passen in plaats van dat de jongere zich aan dient te passen aan het systeem.

Tekort betaalbare woningen

In Breda is een gebrek aan kleine en betaalbare woningen, betaalbare woningen onder de huursubsidie grens (voor jongeren onder de 23 jaar is dit in 2023 € 452,20 en boven de 23 jaar is deze grens in 2023 gesteld op € 808,06). De concurrentie vanuit andere kwetsbare doelgroepen in hetzelfde segment van de woningvoorraad is groot, waardoor jongeren onnodig lang dure plekken in maatschappelijke opvang en beschermd wonen bezet houden. Met passende woonruimte kunnen jongeren vanuit jeugdzorg door of uitstromen en komen ze niet op straat te staan of in een 24-uurs opvang.

Inkomen

Daarnaast is het inkomen een belangrijk knelpunt bij het vinden van een passende woonruimte en het zelfstandig inrichten van hun leven. Ouders zijn in principe financieel verantwoordelijk totdat kinderen 21 jaar zijn. Helaas voldoen niet alle ouders hier aan deze verplichting. In gezinnen waar jarenlange conflicten centraal staan is het onderlinge vertrouwen dusdanig beschadigd dat er weinig bereidheid is om elkaar te helpen. Zoals eerder beschreven heeft de jongere dan geen vangnet, stabiele thuissituatie en staan ze op een jonge leeftijd voor een grote uitdaging. Tot de leeftijd van 21 jaar zijn de bijstand, het jeugdloon en de studiefinanciering nog te laag om in je levensonderhoud te voorzien.

Partners

Wat wordt er nu, o.a. gedaan in Breda?
• Breday is een loket waar jongeren overdag terecht kunnen voor advies.
• Voor de nachtopvang kunnen de jongeren terecht bij de DoorStroomVoorziening.
• Voor zwerfjongeren uit de voormalige Oostbloklanden betrekt de gemeente Breda Stichting Barka.

Breda Vangt op

Daarnaast vangen diverse organisaties in Breda jongeren op. Over het algemeen zijn zij deelnemers aan de tafel Breda Vangt op. Dit is van begeleid wonen tot aan het jongerenhuis van SMO, waar in één huis vier jongeren op kamers wonen in combinatie met WMO indicatie, ambulante begeleiding en budgetbeheer.
De Tafel Vangt Op bestaat uit de volgende partijen: SMO, Villa BoerenBont, Annahuis, Novadic Kentron, GGZ, IMW, GGD, Surplus, Alwel, Laurentius, Wonen Breburg, MEE, SterkHuis, Amarant, gemeente Moerdijk, gemeente Etten-Leur en de gemeente Breda.

Diverse afkomst

De groep dakloze jongeren is zeer divers van afkomst. Enkele groepen zijn;
• jongeren die in Nederland zijn geboren (autochtoon/allochtoon);
• arbeidsmigranten die geen werk hebben en daardoor ook geen onderdak die zich vaak
schamen om terug te keren, of het geld er niet voor hebben;
• jongeren die illegaal in Nederland verblijven;
• AMV (alleenstaande minderjarige vreemdelingen);

Vragen aan de raad:
• Mogen wij stellen dat ieder mens een doel wil hebben, iets wil bereiken, gezien wil worden, erbij wil horen en mee wil doen?
• Ervaart u dakloosheid en/of jongeren die nergens staan ingeschreven als een probleem voor nu en in de toekomst?
• Wat zou er volgens u moeten gebeuren en waar liggen mogelijkheden om jongerendakloos- en
thuisloosheid te voorkomen (preventief)?
• Welk kader zou u aan het college mee willen geven om een vangnet te zijn voor de jongeren in Breda en de stijgende dakloosheid te remmen of zelfs af te laten nemen?
• Wetende dat er een groot gebrek is aan woonruimte en dat de financiële middelen voor jongeren beperkt zijn, waar ziet u mogelijkheden voor deze doelgroep?

Vragen aan het college
• Wat zou de gemeente vanuit haar regierol kunnen versterken om dakloosheid en thuisloosheid onderen jongeren te voorkomen?
• Wetende dat er een tekort is aan woningen, en dat deze jongeren nog onvoldoende zelfstandig zijn om de stap naar zelfstandig wonen te zetten, op welke manier kan de gemeente deze groep jongeren meer faciliteren om zelfstandig te worden? Denk bijvoorbeeld aan initiatieven van
woningbouwverenigingen en particulieren ondersteunen om woningen te splitsen in zelfstandige woonruimtes?
• Zijn er mogelijkheden, ruimte om het bestaande huisvestingsbeleid te verbreden met een beleid specifiek voor jongeren tot en met 27 jaar?
• Binnen de participatiewet bestaat er ruimte om via de bijzondere bijstand extra beleidsafspraken vast te leggen, ziet het college hierin mogelijkheden?
• Wat kan de gemeente doen om de overgang tussen Jeugdzorg en WMO beter op elkaar aan te laten sluiten zodat veel jongeren gebruik kunnen blijven maken van de Jeugdhulp zodra ze 18 jaar zijn?